Zijn tienjarig regeringsjubileum viert koning Willem-Alexander op 26 april met een lunch in de historische Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch. Het bijzondere van deze bijeenkomst is de gastenlijst: geen wereldleiders, geen collega-vorsten. Nee, Willem-Alexander nodigt honderd ‘gewone’ Nederlanders uit. Mensen die zich inzetten voor anderen en daardoor de samenleving zachter en mooier maken.

Het is typerend voor de manier waarop Willem-Alexander zijn koningschap vormgeeft: waar koningin Beatrix vooral de waardigheid van het ambt centraal stelde, legt Willem-Alexander de nadruk op verbinding en wil hij dicht bij het volk staan. In zijn inhuldigingstoespraak op 30 april 2013 verwoordde hij het zo: “Ik wil verbindingen leggen, verbanden signaleren en uitdragen wat ons, Nederlanders, verenigt, ook in tijden van grote vreugde en bij diep verdriet.”

©ANP POOL PATRICK VAN KATWIJK

Koning Willem-Alexander

In die afgelopen tien jaar heeft de koning beide emoties meegemaakt. Verdriet was er bij de ramp met de MH17, waarbij veel Nederlanders omkwamen. Willem-Alexander en Máxima waren in Eindhoven toen het vliegtuig met de eerste 45 stoffelijke resten terugkwam. Ze zaten bij de officiële genodigden, op zo’n twintig meter afstand van de nabestaanden. Het voelde niet goed voor de koning. “We hadden net twee dagen daarvoor deze mensen vastgehouden en proberen te ondersteunen. Ineens was er geen fysiek contact mogelijk. Toen heb ik tegen Máxima gezegd: we buigen gewoon naar ze.” 

De tranen van het koningspaar tijdens de plechtigheid stonden symbool voor het verdriet van ons allemaal. De nabestaanden zeiden ‘je’ en ‘jou’ tegen Willem-Alexander; hij noemde dat later fantastisch, omdat het betekende dat ze hem vertrouwden.

Er zijn in die tien jaar meer momenten geweest waarop de koning uitblonk in zijn rol als verbinder. Bijvoorbeeld bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei 2020, toen hij op een lege Dam in Amsterdam een toespraak hield. Hij vertelde over de mensen die in verzet kwamen tegen de bezetter, maar noemde daarnaast de Joodse Nederlanders die zich onvoldoende gesteund voelden. “Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.” Hier stond niet iemand die zomaar woorden uitsprak die door een ander waren geschreven, hier stond een man die net als zoveel andere mensen worstelt met het verleden en de rol die zijn eigen familie daarin heeft gespeeld.

©EPA/REMKO DE WAAL / POOL

Koningsdag en NLdoet

Ook bij feestelijke momenten speelt het thema verbinden een grote rol. Op Koningsdag bijvoorbeeld, onze eigen nationale feestdag waarop de koninklijke familie een stad bezoekt en met de bewoners samen feestviert. Of bij NLdoet, de jaarlijkse vrijwilligersdag waarop de koning en de koningin gaan klussen.

Dit jaar liep Willem-Alexander met een kruiwagen vol aarde, terwijl Máxima aan het verven was. Het sneeuwde, maar ze zegden niet af, want door hun aanwezigheid kunnen ze het goede voorbeeld geven: je inzetten voor de samenleving is belangrijk.

NLdoet is een van de activiteiten van het Oranje Fonds, waarvan Willem-Alexander en Máxima het beschermpaar zijn. Het hele jaar door bezoeken ze projecten van het Fonds, die tot doel hebben om mensen te helpen en verbondenheid in de samenleving te bevorderen. De lijst met projecten die belangstelling hebben gehad van de koning of de koningin is uitgebreid en gevarieerd: een buurtwinkel in een klein dorp waar de voorzieningen dreigen te verdwijnen, taallessen voor nieuwkomers, hulp aan mensen met schulden of een opvanghuis voor tienermoeders en kansarme jongeren. Steeds opnieuw is de boodschap duidelijk: iedereen hoort erbij.

©ANP RAMON VAN FLYMEN

Ophef rond Koninklijk Huis

Willem-Alexander heeft ook ervaren dat verbinden niet altijd makkelijk is. Dat gebeurde vooral op momenten dat hij zich volgens velen boven de wet plaatste en daardoor het verschil tussen koning en burgers juist vergrootte. Voorbeelden zijn de vakantie in Griekenland tijdens de coronapandemie, maar ook de uitkeringen aan de koning, koningin en prinses Beatrix die vorig jaar stegen, terwijl veel mensen moeite hebben om rond te komen.

Daar komt nog bij dat de verdeeldheid in de samenleving groter lijkt dan ooit. Er verschijnen analyses over een kloof tussen stad en platteland, tussen succesvolle burgers en mensen die achterblijven, tussen autochtone Nederlanders en nieuwkomers.

Van al die groepen wil Willem-Alexander koning zijn; daarom heeft hij een luisterend oor voor mensen die zich niet gehoord voelen. Hij ontving ouders die getroffen zijn door de toeslagenaffaire en ging in gesprek met Groningers van wie de huizen schade hebben opgelopen door de aardbevingen. Tijdens een bezoek aan een boer in Terschuur zegde hij toe dat hij de zorgen van de agrariërs met de politiek zou bespreken. Een staatshoofd dat luistert en boven de partijen staat: het toont de kracht van de monarchie, want in een politiek versplinterd landschap is de koning bij uitstek de persoon die een verbindende rol kan vervullen.

Wil je Koningsdag 2023 op televisie niet missen? Kijk dan op donderdag 27 april 2023 vanaf 10:50 uur naar NPO1.