Tim de Wit was jarenlang hét gezicht van de Brexit op de Nederlandse televisie. Tijdens zijn tijd als NOS-correspondent in het Verenigd Koninkrijk (2014-2021) dompelde hij zich helemaal onder in de Britse cultuur. “Ik speelde er bijvoorbeeld cricket”, vertelt hij. “Dat is helemaal geen sport voor Nederlanders, maar het was ontzettend leuk én een goede manier om te integreren en Britse vrienden te maken.”

Het zijn onder meer deze cricketvrienden, maar ook collega-journalisten, dates van toen en supporters van zijn favoriete voetbalclub Millwall met wie de journalist vijf jaar na de Brexit praat in De Wit en de Brit. Deze driedelige documentaire van de VPRO móest er komen, vond De Wit. Want nadat hij jarenlang vanaf het balkon van zijn woning, met het financiële hart van Londen op de achtergrond, live verslag uitbracht over de Brexit, is het nu oorverdovend stil rondom dit onderwerp. “Alle reden dus om terug te keren naar mijn leven van destijds. Om op persoonlijke wijze te onderzoeken wat er is terechtgekomen van de Brexit en hoe de Britten daar nu op terugkijken.”

©VPRO/Bruce Amende

Brexit

Toen De Wit in 2014 naar Groot-Brittannië verhuisde, had hij de term Brexit nog nooit gehoord. “Maar al snel stond het referendum over de vraag of het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie moest stappen hoog op de agenda. Ik reisde door het hele land om er met verschillende groepen over te praten. Ik ontdekte dat de Brexit veel voorstanders had, ook onder mensen die daar geen enkel economisch belang bij hadden, zoals boeren, vissers en fabrieksarbeiders.”

De campagne van het ‘Leave’-kamp, waarbij vooral via sociale media veel desinformatie werd verspreid, speelde sterk in op emoties. “Mensen raakten ervan overtuigd dat ze ingekapseld waren door Brussel. Vooral in gebieden waar veel armoede was, was een stem voor de Brexit meestal een proteststem. Een schreeuw om gezien te worden. Men hoopte dat er zonder de Europese Unie meer aandacht voor het binnenland zou komen en dat het voedsel goedkoper zou worden.”

Tim de Wit

Op 23 juni 2016 stemde een kleine meerderheid – 51,89 procent – voor het verlaten van de Europese Unie. Zo werd de Brexit een feit. Na jarenlange onderhandelingen stapte Groot-Brittannië op 31 januari 2020 definitief uit de EU. Nu, vijf jaar later, stelt De Wit vast dat het verhaal van de Brexit er vooralsnog een is van onvervulde beloftes. De economische realiteit is heel anders dan de situatie die het Leave-kamp de stemmers destijds voorspiegelde. “De prijzen in de supermarkt zijn alleen maar gestegen en het verschil tussen de rijke delen van Londen en bijvoorbeeld het arme Wales, waar ik in de documentaire naartoe reis, is nog groter geworden.”

Ook de situatie in de gezondheidszorg noemt zorgelijk. “Ik ben bang dat het langzaam een beetje richting Amerikaanse toestanden gaat, waarbij alleen mensen met geld nog makkelijk toegang hebben tot zorg.” Als journalist die het hele proces destijds van zo dichtbij meemaakte, vindt De Wit dit een schrijnende conclusie. “Het is helemaal niet leuk om te zien dat dingen niet goed gaan in het land waarvan ik veel ben gaan houden. Ik hoopte positieve ontwikkelingen te kunnen tonen, maar helaas heb ik die amper aangetroffen.”

©VPRO/Joost van Herwijnen

De Wit en de Brit

“Ik heb eigenlijk maar één iemand gesproken die vindt dat het goed is uitgepakt, en dat is oud-premier Boris Johnson. Die vindt dat het allemaal fantastisch gaat. Slechts 9 procent van de Britten is dat met hem eens. “Toch is het onderwerp vrijwel verdwenen uit het publieke debat. Mensen praten er niet graag over, merkt De Wit. “Het is een soort nationaal trauma. Door erover te praten, haal je al die oude ellende weer omhoog. En teruggaan naar de EU, daar zullen politici hun vingers niet snel aan branden. Bovendien is het maar de vraag of ze weer welkom zijn, zeker met de privileges die ze eerder wel hadden.”

De Brexit werd in het begin gezien als een potentiële bedreiging voor de stabiliteit van de Europese Unie. Er was grote zorg dat andere landen het Britse voorbeeld zouden volgen. Nu blijkt dat de Brexit voor andere Europese landen een soort wake-upcall is geweest. “Wilders hoor je er niet meer over, net zomin als Le Pen in Frankrijk of andere extreemrechtse partijen.” Zo blijkt de Brexit-ervaring belangrijke lessen te bieden over populisme en complexe politieke vraagstukken. “Voor ingewikkelde problemen bestaan geen simpele oplossingen”, concludeert De Wit. “Complexe problemen vragen ook vaak complexe oplossingen, die niet passen in een slogan die mooi staat op een billboard.”

De Wit en de Brit is vanaf 2 februari 2025 iedere zondag om 20:25 uur te zien bij VPRO op NPO 2 en NPO Start.