Het is een bijzondere week voor Daan Schuurmans: de tiendelige documentaireserie Het verhaal van Nederland gaat van start én hij viert zijn vijftigste verjaardag. “De afgelopen jaren waren zo hectisch met onze drie jonge kinderen, dat ik nu af en toe om me heen kijk en denk: waar is al die tijd gebleven? Toch voel ik dat ik in de kracht van mijn leven sta, een interessante fase van verdieping.”

En die verdieping vond je in ‘Het verhaal van Nederland’?

“Zeker. Als verteller loods ik de kijker door de geschiedenis van ons land, vanaf 20.000 vóór Christus. Langs alle gouden bergen en zwarte bladzijden. Professionele re-enactors spelen historische gebeurtenissen levendig na, aan de zijlijn ondersteund door perspectieven van experts. Toen ik drie jaar geleden de Deense versie met verteller Lars Mikkelsen zag, was ik direct om. De verdieping die dit project brengt komt inderdaad op het juiste moment in mijn leven. De Nederlandse historie zit nu als een blauwdruk in mijn hoofd.”

Lees ook: Daan Schuurmans op pad voor Het verhaal van Nederland 

Wist je al veel van de geschiedenis?

“Ik dácht dat ik veel wist... Toch bleek ik weinig te weten van de eerste honderden jaren waarin de Romeinen hier huishielden. Die geschiedenis hangt aan elkaar van bloederigheden en machtsmisbruik. Ik verbaasde me over de overeenkomsten van deze coronatijd met de pestperiode in de veertiende eeuw: mensen moesten binnenblijven, markten werden gesloten, nagenoeg dezelfde quarantainemaatregelen.

Het verschil is dat ze destijds een zondebok zochten. Omdat de pest amper voorkwam in Joodse wijken, ging het verhaal dat de Joden mensen ‘beheksten’. De verklaring lag in de Joodse reinheidswetten; ze waren gewoonweg hygiënischer. Een genocide bleek onafwendbaar. Om herhaling van gruwelijkheden te voorkomen is het belangrijk om deze verhalen te blijven vertellen en de gevaren te zien van uitsluiting van groepen mensen.”

Zie je meer parallellen met de huidige samenleving?

“Ja, polarisatie is van alle tijden. We zijn blijkbaar niet in staat om tot overeenstemming te komen. Jagers en verzamelaars leefden in vrede naast elkaar, maar sinds we ons boerderijen en land toe-eigenden, kwamen we tegenover elkaar te staan. De industriële revolutie maakte de kloof tussen arm en rijk nóg groter. En ook al is het nu in Nederland minder bloederig en lijkt het beschaafder, we leren niets van de geschiedenis. De mens scoort niet hoog op de morele ladder; we lijken altijd uit op persoonlijk gewin en dringen graag ons eigen verhaal op aan een ander. Vreedzame co-existentie vinden we ingewikkeld.”

Dat is weinig opbeurend.

“Klopt. Aan de andere kant zijn we een interessante soort die – om te overleven – fouten maakt, maar ook bijzondere dingen doet. Zo voel ik een zekere trots bij ons grote gevecht tegen het water. Floris V richtte de waterschappen op, waarvan we 750 jaar later nog steeds de vruchten plukken. Hij was sowieso een verfrissende figuur in de geschiedenis. ‘Der keerlen god’ oftewel de god van de kerels die opkwam voor het gewone volk. Bovendien de man die ons tot op de dag van vandaag droge voeten geeft.”

Blijf jij snel in het verleden hangen?

“Vroeger bladerde ik uren door mijn oma’s fotoboeken. ‘Zit je weer in het verleden te wroeten, jongen?’ vroeg ze dan. Dat gebeurt nu minder. Ook omdat ik, met drie kinderen, geen tijd heb om in het verleden te blijven steken; de toekomst dartelt continu om me heen!

Ik ben geen man van spijt. Natuurlijk vraag ik mezelf midden in de nacht weleens af: wat was er gebeurd als ik dát had gedaan? Maar omdat ik altijd mijn hart heb gevolgd, ben ik tevreden over mijn keuzes. Soms leken ze irrationeel, zoals in de liefde, maar later klopten ze toch. Ik ben ervan overtuigd dat alle beslissingen die je neemt, goed of slecht, leiden tot wat er nu is. Dat zie je mooi terug in de serie: het gaat over gewone mensen die op belangrijke momenten in de geschiedenis voor hun eigen menselijke keuzes staan. Je ziet dat het leven van toevalligheden aan elkaar hangt. Eén andere keuze en de geschiedenis had er anders uitgezien.”

Je wordt deze week vijftig, hoe ervaar je die persoonlijke mijlpaal?

“Het hele ‘vijftig worden’ is wel wat beladen, omdat mijn vader op zijn 56e overleed. Ik realiseer me nog meer hoe jong hij was en hoe kostbaar het leven is. De Daan die veertig werd was in alles veel jonger, omdat hij nog geen kinderen had. Ik ben nu niet meer bezig met de vraag hoe ik herinnerd wil worden, ik wil er zijn voor Sophia, Kees en Boris. Ik ben uit het middelpunt gestapt.”

Vond je dat lastig?

“Nee, ik vind hun geluk oprecht belangrijker dan míjn geluk. Tot die tijd was ik monomaan en vurig met mijn carrière bezig. Dat hoort erbij als je jong bent, maar het wordt wel treurig als je daarin te veel blijft hangen. Het leuke aan ouder worden is juist dat je het leven ook op een andere manier leert beleven. Het vaderschap is ontzettend vervullend. Soms zijn we compleet gesloopt en blij dat de kinderen ‘eindelijk’ in bed liggen en gaan we vervolgens samen foto’s van ze zitten bekijken. Dat is toch niet uit te leggen?”

Heeft het vaderschap nog meer veranderd?

“Ik ben ook angstiger en neurotischer. Mijn gezin is zo’n broos, maar groot geluk. Ik probeer dat van alle kanten te beschermen en soms vliegt dat me behoorlijk aan. Ik moet er zijn, ik kan niet zomaar wegvallen, die gedachte maakt me onzeker.”

Deel je die onzekerheid met je vrouw?

“Absoluut. Het komt door Bracha (actrice Bracha van Doesburgh, red.) dat ik mijn donkere kanten überhaupt durf te onderzoeken. Toen ik haar net kende, sliepen we in een hotel waar luciferdoosjes lagen met een quote van de filosoof Sir Francis Bacon erop: ‘Om het licht zo helder te laten schijnen moet duisternis aanwezig zijn.’ Het leek een persoonlijke boodschap: ik was altijd geneigd in vrolijkheid te blijven hangen, op zoek naar reuring. Bracha doorbrak dat, ze leerde me alleen te zijn en mijn angsten te erkennen. We zijn nu vijftien jaar samen, we scherpen ons aan elkaar en hebben dezelfde smaak. We willen grote verhalen vertellen, met oog voor het kleine. Dat brengen we samen in onze productiemaatschappij Triangle Film, met het citaat van Bacon in het Engels als wapenkreet.”

Nieuwsgierig: Dit deden Bracha en Daan met de feestdagen 

Wat wil je, doordrongen van de geschiedenis, je kinderen meegeven?

“Ik wil ze leren oog te houden voor andere verhalen. Dus niet de ander jóúw verhaal opdringen, maar oprecht leren luisteren, nooit iemand uitsluiten. Dat is de enige manier waarop we het samen, als mensheid, kunnen redden. Aan mijn neven en andere twintigers op sociale media zie ik gelukkig dat de jonge generatie elkaar op een liefdevolle manier benadert, gebroederlijk en oprecht geïnteresseerd. Ik vind dat een hoopvolle ontwikkeling, misschien leren we wél wat van de geschiedenis.”

Het verhaal van Nederland gaat op woensdag 3 februari om 20:35 uur van start op NPO1.