Tekst: Simone Lamain

Konininnedag 1949 – De eerste keer
Op 30 april 1949 viert koningin Juliana haar veertigste verjaardag met een defilé bij Paleis Soestdijk. Het is haar eerste Koninginnedag als koningin en het is ook de eerste keer dat deze feestdag op 30 april plaatsvindt. Met zeven graden is het een frisse dag en gehuld in bontjassen kijken de koningin en de prinsessen Beatrix en Irene naar de duizenden mensen die naar Soestdijk zijn gekomen. Ook prins Bernhard staat, met zijn pijp, op het bordes. Prinses Margriet is ziek en volgt het feest vanachter de paleisramen. Drieduizend schoolkinderen uit Soestdijk en Baarn laten ballonnen op, waarna ze langs het bordes lopen, gevolgd door de ouderen uit de omgeving en andere belangstellenden. De trappen bij Soestdijk veranderen in een bloemenzee. Een nieuwe traditie is begonnen.

Koninginnedag 1956 – Spanning op het bordes
Ook in spannende tijden gaat het defilé gewoon door. Bijvoorbeeld in 1956. Achter de schermen loopt het conflict tussen Juliana en Bernhard over gebedsgenezeres Greet Hofmans hoog op, maar bij het grote publiek is deze affaire nog onbekend. Dat verandert zes weken later, als in een Duits tijdschrift een verhaal verschijnt over de band tussen koningin Juliana en Greet Hofmans.

Koninginnedag 1969 – Valpartij
Een onverwachte gast op het bordes: een lammetje. Tot grote vreugde van de net twee jaar geworden Willem-Alexander. Voorzichtig aait hij het beestje, maar als het lammetje dichterbij komt, vindt hij het eng worden en probeert hij het bordes te ontvluchten waarbij hij struikelt en valt.

Koninginnedag 1971 – Geen defilé
Een leeg bordes dit jaar, er is geen defilé vanwege het overlijden op 27 april van de moeder van prins Bernhard, prinses Armgard. Op andere plekken in het land gingen de festiviteiten wel door.

Koninginnedag 1978 – Ondeugende prinsen
Voor de jongste generatie is het urenlange defilé soms een hele uitdaging. En dus grijpen de prinsjes en prinsesjes alles aan wat afleiding kan geven. Ze dansen mee met de muziek of nemen bloemen aan die ze leggen op de trappen van het bordes. Maar soms gaan ze op de ondeugende toer. De negenjarige Friso ontdekt in 1978 een leuk tijdverdrijf: met propjes schieten op de pers, onderaan de trappen. Vol enthousiasme toont hij zijn broers zijn schietkunsten tot zijn moeder hem tot de orde roept en prins Claus het ‘schiettuig’ in beslag neemt.

Koninginnedag 1981 – Het land in
Koningin Beatrix schaft het defilé bij Paleis Soestdijk af. In plaats daarvan trekt ze het land in en bezoekt ze met haar familie twee steden. In 1981 zijn Breda en Veere de uitverkoren locaties. Het is voor iedereen even wennen. Verslaggever Dick Passchier loopt gewoon naast het koninklijke gezelschap en stelt Willem-Alexander een vraag. Dan grijpt Claus in en moet Passchier een paar passen terug doen. Het zijn leermomenten voor de toekomst als er strengere regels komen voor pers en publiek. 

Koninginnedag 1988 – Verrassingsbezoek
In 1988 bezoekt koningin Beatrix Urk en Genemuiden, maar veel bekender is wat ze daarna doet: dan gaat ze met haar gezin langs op de vrijmarkt in de Amsterdamse Jordaan. Een bezoek dat ze in het geheim heeft gepland met Ed van Thijn, de toenmalige burgemeester van de hoofdstad. “Geef me een zoen, meid”, roept een vrolijke Amsterdammer. En zo geschiedt.

Koninginnedag 1999 – Achterop de fiets
In Houten staan fietsen klaar voor de koninklijke familie. Ook prins Claus maakt een rondje en rijdt onverstoorbaar door als er een mooie dame achterop springt.

Koninginnedag 2000 – Bedankt!
Pas in 2000 spreekt de koningin voor het eerst een dankwoord uit. Het zijn roerige tijden voor de monarchie en de toespraak levert Beatrix veel goodwill op. Al na de eerste zinnen zet het publiek ‘Lang zal ze leven’ in.

Koninginnedag 2002 – Nieuwe samenstelling
Het koninklijk gezelschap dat in 2002 Meppel en Hoogeveen bezoekt telt twee nieuwe leden: de prinsessen Máxima en Laurentien, in verwachting van haar eerste kind. Vooral Laurentien neemt de tijd voor het publiek: onvermoeibaar schudt ze handen en gaat ze met mensen op de foto. Prins Claus ontbreekt, hij kijkt in het AMC naar de televisie-uitzending. “Dat was mijn plaats, naast haar”, zegt hij tegen zijn vriend Huub Oosterhuis als de familie in beeld komt.

Koninginnedag 2005 – Dubbel feest
In 2005 is het dubbel feest: Koningin Beatrix viert haar 67e verjaardag én haar 25-jarig regeringsjubileum. Voor de gelegenheid verzamelt een groot deel van de koninklijke familie zich ’s ochtends op het Binnenhof, waar bij de Ridderzaal dit groepsportret wordt gemaakt. In de middag bezoekt koningin Beatrix Scheveningen.

Koninginnedag 2009 – Drama
“Wat begonnen is als een prachtige dag, is geëindigd in een vreselijk drama.” Het zou een extra feestelijke Koninginnedag worden, waarbij de honderdste geboortedag van koningin Juliana centraal zou staan. Maar het loopt anders. Terwijl het programma aan de gang is, rijdt een auto in op het publiek en zeven mensen, plus de dader, komen om. Koningin Beatrix verschijnt kort na de aanslag op televisie om haar medeleven met de nabestaanden uit te spreken. Vooral haar zucht aan het begin van de toespraak maakt een diepe indruk.

Koninginnedag 2012 – Memorabel
Deze Koninginnedag is om meerdere reden bijzonder en niet alleen omdat prins Willem-Alexander meedoet aan het wc-potten gooien. Iets wat hem op veel kritiek komt te staan, omdat hij zich namens de VN juist inzet voor water en sanitatie. Prins Friso wordt deze dag gemist. Hij heeft een paar maanden geleden een skiongeluk gehad en ligt in coma in een ziekenhuis in Londen. Ook prinses Mabel ontbreekt in Rhenen en Veenendaal. In haar dankwoord gaat Beatrix kort in op de situatie van haar zoon. Het blijkt trouwens haar allerlaatste Koninginnedag te zijn. Precies een jaar later vindt de troonswisseling plaats.

Koningsdag 2014 – Debuut
De eerste Koningsdag bezoekt Willem-Alexander met zijn gezin de plaatsen Amstelveen en De Rijp. Prinses Beatrix is er ook weer bij, nu echt voor de laatste keer. Net als prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven. De prinsessen maken hun debuut, zij maken een deel van het programma mee.

Koningsdag 2015 – Nieuwe stijl
Willem-Alexander wil Koningsdag een andere invulling geven. Voortaan bezoekt hij nog maar één plaats en is er ook meer aandacht voor de regio, die zich in een Grande Parade mag presenteren. Dordrecht krijgt de primeur van Koningsdag nieuwe stijl. De stad combineert geschiedenis en economie en organiseert een grote vlootschouw. Die blijkt wat langer te duren dan gehoopt, maar Willem-Alexander is aan het eind van de dag toch tevreden: “Hoe dichter bij Dordt”, zet hij in. “Hoe mooier het wordt”, roept het publiek.

NOS Koningsdag 2020 | maandag | NPO 1 | NPO | 10.45 uur