Eigenlijk had Jeroen Krabbé al lang een reeks over Henri Matisse willen maken. Hij bleef het maar uitstellen; zijn werk vond hij altijd al fantastisch, maar de schilder zelf leek hem niet boeiend genoeg voor een reeks Krabbé Zoekt Matisse. “Hoezeer ik zijn schilderijen ook bewonder, ik durfde er niet aan te beginnen”, vertelt de presentator. “Bij schilders denk ik aan excentriekelingen als Picasso of Van Gogh; mensen die zich buiten de maatschappij begeven en lak hebben aan alles. Vergeleken bij hen lijkt Matisse – netjes in het pak, stropdas om, brilletje op de neus – een keurige, zelfs wat saaie burgerman.”

Toch begon Krabbé tweeënhalf jaar geleden aan een achthonderd pagina’s tellende Matisse-biografie. Tot zijn verrassing werd hij meteen gegrepen door het leven van de Franse schilder (1869-1954). “Matisse bleek niet alleen een fantastisch kunstenaar, maar ook een fascinerend en eigengereid mens. Als ik zijn schilderijen zie, word ik daar echt rustig van. Maar de manier waarop die tot stand kwamen… Er school een beest in die schijnbaar saaie burgerman. Hij ijsbeerde geregeld als een waanzinnige door zijn atelier. Pas als hij ging schilderen, kwam er een grote rust over hem. Dat soort tegenstrijdigheden vind ik waanzinnig interessant.”

Henri Matisse

In zijn jeugd wees maar weinig op dit artistieke talent en temperament. “Henri Matisse groeide eind negentiende eeuw op in het noorden van Frankrijk, een sombere streek vol bietenvelden. Zijn vader, een zaadhandelaar, wilde dat hij in de zaak kwam werken. Als tiener moest hij zulke zware zakken sjouwen dat hij er een hernia aan overhield.”

Uiteindelijk belandde hij in het ziekenhuis, met een blindedarmontsteking. Het herstel duurde een jaar. “Naast hem lag een man die schilderde. Matisse had nooit iets met kunst te maken gehad, maar raakte meteen geïnspireerd: dat wilde hij ook! Toen zijn moeder hem een schilderskistje gaf, volgde een magisch moment. Hij zag zijn toekomst. Schilderen wilde hij, en niets anders. Want de rest was flauwekul.”

Dat moment in het ziekenhuis zou Matisse tot zijn dood bijblijven en die bezetenheid is nooit meer weggegaan. “Hij moest en zou schilderen. Altijd, overal. Maar de prijs was hoog. Hij was een moeilijke man. Voor zichzelf, maar ook voor de mensen om hem heen. Zo maakte hij ruzie met zijn vader. En toen hij ging trouwen met zijn geliefde Amélie zei hij: ‘Ik houd veel van U, lieve Amélie, maar ik houd nog meer van de schilderkunst.’ Hun kinderen hebben een heel strikte opvoeding gehad. Ze mochten niet door het huis rennen en moesten stil zijn, want anders... Alles, maar dan ook echt alles stond in dienst van het schilderen. Uiteindelijk ging zelfs zijn huwelijk daaraan ten onder, net als zijn gezondheid. Matisse heeft zijn leven aan de kunst gegeven en daar heeft hijzelf, en iedereen in zijn omgeving, enorm voor moeten lijden.”

©AVROTROS

Jeroen Krabbé

Hoe triest ook, deze offers voor de kunst waren niet tevergeefs. “Matisse is voor mij – samen met Picasso – de grootste schilder van de twintigste eeuw. Al hebben zijn tijdgenoten geprobeerd hem kapot te maken. Dat geldt overigens voor bijna alle schilders die ik in mijn programma’s heb behandeld, maar bij niemand ging het er zo fel als aan toe als bij Matisse.”

Een van de redenen daarvoor was dat hij lak had aan conventies en zichzelf altijd maar bleef vernieuwen. “Op een gegeven moment was hij bijvoorbeeld succesvol, maar vond hij dat hij in een commerciële val was gelopen. Hij wilde een nieuwe start maken. Dat pakte hij radicaal aan: er stonden een stuk of dertig schilderijen klaar en zijn vrouw en dochter moesten van hem de verf van al die doeken afkrabben. Weg met die onzin, vond hij. Het waren prachtige doeken; kenners en collega’s begrepen helemaal niets van die actie. Ze vonden dat Matisse zijn grote talent vergooide en hebben hem helemaal de grond in geschreven.”

Krabbé zoekt Matisse

Uiteindelijk hebben juist die continue veranderingen Matisse tot een groot en inventief schilder gemaakt en heeft hij veel navolging gekregen. Ook van Krabbé zelf. “Ik ben enorm door hem beïnvloed. Als ik vastzit met een schilderij, dan pak ik een boek van Matisse en van niemand anders.”

Zijn enthousiasme voor de schilder is door de serie alleen maar toegenomen. “We moesten voor Krabbé zoekt Matisse naar Tahiti en hebben speciaal een tussenstop gemaakt in San Francisco om één schilderij van hem te bekijken dat ik nog nooit in het echt had gezien. Gelukkiger dan op zo’n moment kun je me niet maken.”

Krabbé Zoekt Matisse zie je vanaf zondag 3 november 2024 om 20.20 uur bij AVROTROS op NPO 2.