Op 9 oktober 1771 verging het Nederlandse zeilschip Vrouw Maria na een zware storm voor de kust van Finland. Daarmee verdween een ware kunstschat naar de zeebodem: 27 schilderijen van Nederlandse meesters die de Russische tsarina Catharina II gekocht had op een veiling. Deze verloren werken vormen het uitgangspunt van De Gezonken Meesters, het vervolg op De nieuwe Vermeer en wederom gepresenteerd door Dionne Stax.

“Wekelijks wagen twee meesterschilders zich aan een replica van een gezonken schilderij, in de stijl van de oude meester maar met een extra moeilijkheidsgraad.” Dat is nogal een understatement maar Dionne geeft aan hoe de deelnemers reproducties kunnen maken van werk dat al zo’n drie eeuwen niet gezien is. “De deelnemers hebben gelukkig enige houvast: er is van alle verloren werken documentatie bewaard gebleven, zoals uitvoerige veilingomschrijvingen.”

Abbie Vandivere en Pieter Roelofs

Restaurator Abbie Vandivere vormt samen met kunsthistoricus Pieter Roelofs de jury. “We zijn niet op zoek naar exacte kopieën, maar naar een benadering van de oude meesters en hun werk.” Zij geven de deelnemers daarom vooraf masterclasses. “Om te zorgen dat iedereen in de stijl van de zeventiende eeuw kan werken hebben we uitleg gegeven over de schilders, hun technieken en het materiaalgebruik. Om bijvoorbeeld dezelfde glans, kleur en intensiviteit te krijgen, moet je olieverf gebruiken."

"Verder is iemand als Gerard Dou te herkennen aan hoe glad hij schildert: je ziet bijna geen penseelstreken. Paulus Potter heeft een unieke manier om met dikke en dunne verf de levendige textuur van dierenvacht te schilderen. Pieter en ik letten bij de beoordeling op al deze details.”

©Stef Nagel

Pieter Roelofs, Dionne Stax en Abbie Vandivere

Daarnaast kent De Gezonken Meesters ook een vrije categorie waarin kunstenaars thuis naar eigen inzicht werken maken die geïnspireerd zijn door de oude meesters. Dionne keek vol verwondering naar de creativiteit die dat opleverde. “Ik dacht bij De Nieuwe Vermeer wel zo’n beetje alles te hebben gezien, maar niks is minder waar. Mensen gaan met strijkkralen aan de slag en naaien stoffen aan elkaar tot een prachtig geheel. Zelfs met restafval blijk je een kunstwerk te kunnen maken.”

Ook Abbie Vandivere was onder de indruk van alle vindingrijkheid, maar dat maakte de beoordeling er niet makkelijker op. “Het is als appeltjes met peren vergelijken”, zegt ze met een lach. “We hebben vooral gelet of er gewerkt is in de geest van de schilders en dat is verrassend goed gelukt.”

De Gezonken Meesters

Abbie Vandivere kijkt objectief naar alle werken maar maakt geen geheim van haar favoriete oude meester. “Paulus Potter. Zijn techniek is geweldig, maar ook zijn voorstellingen zijn bijzonder: hij schilderde alleen maar dieren, je vindt op zijn schilderijen hooguit één persoon. In het buitenland was men bezig met religieuze kunst of portretten van koningen en keizers, in Nederland waren het koeien.”

Dionne heeft meer moeite met kiezen. “De realistische stijl van Gerard Dou spreekt mij aan, maar Gerard ter Borch schilderde vaak vorsten en andere hooggeplaatsten, dus een portret door hem zou ik eervol vinden. Ik kies dus voor Gerard, maakt niet uit welke, haha.”

De Gezonken Meesters is vanaf zondag 19 januari 2025 wekelijks om 20.25 uur te zien bij MAX op NPO 1